Nga Mimoza Hysa
𝐐𝐞𝐧𝐝𝐫𝐚 𝐞 𝐁𝐨𝐭𝐢𝐦𝐞𝐯𝐞 𝐩𝐞̈𝐫 𝐃𝐢𝐚𝐬𝐩𝐨𝐫ë𝐧, që nga fillimi i punës në maj të vitit 2019, ka pasur si detyrë kryesore unifikimin e teksteve mësimore për diasporën mes Shqipërisë dhe Kosovës. Një proces i gjatë dhe i vështirë, i cili mori udhë me ngritjen e Komisionit të Përbashkët në vitin 2020, në kulmin e pandemisë.
Asnjëherë nuk është e lehtë të bashkosh shumë mendje për një qëllim të vetëm, cilido qoftë ai. Por synimi i madh për të pasur një qasje të përbashkët për gjuhën dhe kulturën shqiptare në diasporë i sheshon të gjitha debatet.
Hapi i parë historik u hodh një ditë pas zgjedhjeve në Kosovë dhe një ditë para Pavarësisë së Kosovës, 𝐦ë 𝟏𝟔 𝐬𝐡𝐤𝐮𝐫𝐭 𝟐𝟎𝟐𝟏. Niveli i parë u firmos nga tre ministrat përgjegjës për procesin: z. Pandeli Majko, Ministër i Shtetit për Diasporën; znj. Evis Kushi, Ministre e Arsimit dhe Sportit e Republikës së Shqipërisë; z. Ramë Likaj, Ministër i Arsimit i Republikës së Kosovës.
Më pas, Niveli i Dytë u firmos në 𝐬𝐡𝐤𝐮𝐫𝐭 𝐭𝐞̈ 𝐯𝐢𝐭𝐢𝐭 𝟐𝟎𝟐𝟒 nga Ministrja e Arsimit dhe Sportit e Republikës së Shqipërisë, znj. Ogerta Manastirliu, dhe Ministrja e Arsimit të Republikës së Kosovës, znj. Arbëri Nagavci.
𝐌ë 𝟏𝟕 𝐦𝐚𝐫𝐬 𝟐𝟎𝟐𝟓 u firmos edhe Niveli i Tretë, duke përmbyllur të gjithë procesin. 𝐀𝐬𝐧𝐣ë 𝐩𝐫𝐨𝐜𝐞𝐬 𝐧𝐮𝐤 ë𝐬𝐡𝐭ë 𝐢 𝐩ë𝐫𝐬𝐨𝐬𝐮𝐫, 𝐩𝐨𝐫 𝐛𝐞𝐬𝐨𝐣 𝐟𝐨𝐫𝐭 𝐬𝐞 𝐤𝐲 𝐤𝐚 𝐪𝐞𝐧ë 𝐧𝐣ë 𝐧𝐠𝐚 𝐛𝐚𝐬𝐡𝐤𝐞̈𝐩𝐮𝐧𝐢𝐦𝐞𝐭 𝐦ë 𝐭ë 𝐬𝐮𝐤𝐬𝐞𝐬𝐬𝐡𝐦𝐞 𝐦𝐞𝐬 𝐝𝐲 𝐯𝐞𝐧𝐝𝐞𝐯𝐞 𝐭𝐨𝐧𝐚.
E kam theksuar më parë dhe e përsëris: Detyrat shtetërore janë njëkohësisht edhe rrugëtime vetjake, të mbushura me përvoja jetësore njohjeje. 𝐊𝐨𝐦𝐢𝐬𝐢𝐨𝐧𝐢 𝐒𝐡𝐪𝐢𝐩ë𝐫𝐢- 𝐊𝐨𝐬𝐨𝐯ëpër tekstet e përbashkëta ka qenë një përvojë njohjeje mes vetes, mes shqiptarëve që kanë përjetuar histori të ndryshme në disa breza, në dy vende të ndara.
Gjuha, edhe pse e njëjtë, është e para që vuan prej ndarjes dhe pasqyron ndryshimet. Debatet tona nuk kufizoheshin vetëm te çështjet thelbësore dhe përafrimi i legjislacioneve të ndryshme, por shtriheshin edhe në terma juridikë, profesionalë dhe në emërtime të ndryshme të proceseve institucionale. Diskutuam për struktura sintaksore dhe shprehje frazeologjike: për shembull, në Shqipëri ministrat nxjerrin “Urdhër”, ndërsa në Kosovë “Udhëzim” ose “Vendim”; fushat e kurrikulës për grupin e Kosovës emërtoheshin më saktë si “lëmi”; kishte diskutime për shprehjet “marrje në dorëzim” apo “pranoj dokumentacionin”; termi “pedagog” në Kosovë përdorej vetëm në kuptimin e parë, si specialist për pedagogji, ndërsa në Shqipëri përdoret edhe për profesor universiteti. Edhe kalket e huazuara nga gjuhët e tjera shpesh kishin hyrë ndryshe në përdorim: në Shqipëri përdorej “detaje”, ndërsa në Kosovë “detale”.
Problemet ishin të natyrave të ndryshme dhe shumë interesante për t’u trajtuar. Kjo është një temë që meriton të trajtohet në një konferencë shkencore mbi dallimet në përdorimin e gjuhës në dy vendet tona.
𝐏𝐮𝐧𝐚 𝐦𝐞 𝐭𝐣𝐞𝐭𝐫𝐢𝐧 ë𝐬𝐡𝐭ë 𝐤𝐚𝐩𝐞̈𝐫𝐜𝐢𝐦 𝐤𝐮𝐟𝐢𝐣𝐬𝐡 𝐠𝐣𝐮𝐡𝐞̈𝐬𝐨𝐫𝐞̈, 𝐤𝐮𝐥𝐭𝐮𝐫𝐨𝐫ë, 𝐠𝐣𝐞𝐨𝐠𝐫𝐚𝐟𝐢𝐤ë, 𝐡𝐢𝐬𝐭𝐨𝐫𝐢𝐤ë, 𝐩𝐨𝐥𝐢𝐭𝐢𝐤ë, 𝐩𝐬𝐢𝐤𝐨𝐥𝐨𝐠𝐣𝐢𝐤ë. Ë𝐬𝐡𝐭ë 𝐧𝐣ë 𝐩𝐚𝐬𝐮𝐫𝐢𝐦 𝐢 𝐦𝐚𝐝𝐡 𝐢 𝐯𝐞𝐭𝐞𝐬, 𝐞𝐝𝐡𝐞 𝐤𝐮𝐫 𝐭𝐣𝐞𝐭𝐫𝐢 𝐧𝐮𝐤 ë𝐬𝐡𝐭ë 𝐢 𝐡𝐮𝐚𝐣, 𝐩𝐨𝐫 𝐯ë𝐥𝐥𝐚𝐢 𝐲𝐭.
Faleminderit grupit të Kosovës të përfshirë në këtë proces pesëvjeçar: profesorit 𝐍𝐮𝐡𝐢 𝐆𝐚𝐬𝐡𝐢 fillimisht, profesionistëve të arsimit 𝐒𝐡𝐪𝐢𝐩𝐞 𝐆𝐚𝐬𝐡𝐢, 𝐀𝐫𝐛𝐞̈𝐫 𝐒𝐚𝐥𝐢𝐡𝐮, 𝐅𝐞𝐢𝐦𝐞 𝐋𝐥𝐚𝐩𝐚𝐬𝐡𝐭𝐢𝐜𝐚, juristit 𝐈𝐬𝐧𝐢 𝐊𝐫𝐲𝐞𝐳𝐢𝐮, përfaqësuesit të Ministrisë së Diasporës dhe ndihmuesit të procesit, 𝐳. 𝐘𝐦𝐞𝐫 𝐀𝐯𝐝𝐢𝐮 dhe grupit të Shqipërisë, me 𝐀𝐧𝐢𝐥𝐚 𝐅𝐞𝐫𝐢𝐳𝐚𝐣 në krye, profesionisteve të palodhura 𝐄𝐫𝐢𝐝𝐚 𝐊𝐨𝐥𝐞𝐜𝐢, 𝐄𝐯𝐢𝐬 𝐌𝐚𝐬𝐭𝐨𝐫𝐢 dhe juristeve të sakta 𝐀𝐥𝐭𝐞𝐚 𝐓𝐚𝐡𝐢𝐫𝐚𝐣 𝐞 𝐀𝐝𝐫𝐢𝐚𝐧𝐚 𝐆𝐣𝐢𝐧𝐢.
𝐍𝐣ë 𝐟𝐚𝐥𝐞𝐧𝐝𝐞𝐫𝐢𝐦 𝐭ë 𝐯𝐞ç𝐚𝐧𝐭ë 𝐩ë𝐫 𝐚𝐮𝐭𝐨𝐫ë𝐭 𝐞 𝐭𝐞𝐤𝐬𝐭𝐞𝐯𝐞 (Rita Petro, Saranda Kumnova-Pozhegu, Natasha Pepivani, Adelinë Selmani, Linda Mëniku, Dhurata Shehri, Dhurata Nixha), 𝐩ë𝐫 𝐫𝐞𝐜𝐞𝐧𝐬𝐮𝐞𝐬𝐢𝐭 𝐝𝐡𝐞 𝐛𝐚𝐬𝐡𝐤ë𝐩𝐮𝐧ë𝐭𝐨𝐫ë𝐭, 𝐩ë𝐫 𝐦ë𝐬𝐮𝐞𝐬𝐢𝐭 𝐞 𝐠𝐣𝐮𝐡ë𝐬 𝐬𝐡𝐪𝐢𝐩𝐞 𝐪ë 𝐤𝐚𝐧ë 𝐧𝐝𝐢𝐡𝐦𝐮𝐚𝐫 𝐩𝐫𝐨𝐜𝐞𝐬𝐢𝐧, 𝐬𝐢 𝐝𝐡𝐞 𝐩ë𝐫 𝐒𝐡𝐭ë𝐩𝐢𝐭ë 𝐁𝐨𝐭𝐮𝐞𝐬𝐞 𝐀𝐋𝐁𝐀𝐒 𝐧𝐞̈ 𝐒𝐡𝐪𝐢𝐩𝐞̈𝐫𝐢 𝐝𝐡𝐞 𝐃𝐮𝐤𝐚𝐠𝐣𝐢𝐧𝐢 𝐧ë 𝐊𝐨𝐬𝐨𝐯ë!
Dhe për fund, faleminderit sekretariatit të Qendrës së Botimeve për Diasporën, 𝐅𝐚𝐛𝐢𝐨𝐥𝐚 𝐂̧𝐚𝐮𝐬𝐡𝐚𝐣𝐭, e cila duhej të kishte vëmendje për secilin gjatë diskutimeve dhe të mos harronte asnjë “detaj”, “detal” apo hollësi, për ta thënë shqip!
Faleminderit ministrave për mbështetjen: 𝐄𝐯𝐢𝐬 𝐊𝐮𝐬𝐡𝐢, 𝐏𝐚𝐧𝐝𝐞𝐥𝐢 𝐌𝐚𝐣𝐤𝐨 𝐝𝐡𝐞 𝐑𝐚𝐦ë 𝐋𝐢𝐤𝐚𝐣 𝐩𝐞̈𝐫 𝐍𝐢𝐯𝐞𝐥𝐢𝐧 𝐞 𝐏𝐚𝐫ë; 𝐎𝐠𝐞𝐫𝐭𝐚 𝐌𝐚𝐧𝐚𝐬𝐭𝐢𝐫𝐥𝐢𝐮 𝐝𝐡𝐞 𝐀𝐫𝐛ë𝐫𝐢 𝐍𝐚𝐠𝐚𝐯𝐜𝐢 𝐩𝐞̈𝐫 𝐍𝐢𝐯𝐞𝐥𝐢𝐧 𝐞 𝐃𝐲𝐭ë 𝐝𝐡𝐞 𝐭ë 𝐓𝐫𝐞𝐭ë!
Çdo proces duket i thjeshtë dhe i lehtë në përfundim, madje fillon menjëherë arsyetimi mbi ndryshimet dhe përmirësimet, por duhet thënë se arritja deri këtu përbën një hap të rëndësishëm përbashkimi mbi një çështje të përbashkët.
𝐉𝐚𝐧ë 𝐡𝐞𝐝𝐡𝐮𝐫 𝐭𝐚𝐬𝐡𝐦ë 𝐛𝐚𝐳𝐚𝐭, 𝐩𝐨 𝐤𝐚 𝐞𝐧𝐝𝐞 𝐬𝐡𝐮𝐦ë 𝐩𝐮𝐧ë 𝐩ë𝐫𝐩𝐚𝐫𝐚 𝐩ë𝐫 𝐭ë 𝐧𝐠𝐫𝐢𝐭𝐮𝐫 𝐧𝐣ë 𝐧𝐠𝐫𝐞𝐡𝐢𝐧ë 𝐭ë 𝐦𝐢𝐫ë 𝐝𝐡𝐞 𝐚𝐟𝐚𝐭𝐠𝐣𝐚𝐭ë 𝐩ë𝐫 𝐆𝐣𝐮𝐡ë𝐧 𝐒𝐡𝐪𝐢𝐩𝐞!
(marr nga fb)